old stocks: strawboard

Short history of the strawboard industry in the province of Groningen, The Netherlands
Around 1955, The Netherlands counted 19 straw board - or card-board - factories, 18 of which were located in the province of Groningen, The first factory in Groningen was established as early as 1869, after several factories had been established earlier in the German cirties of Emden, Leer and Papenburg, and in 1867 in the Frisian capital Leeuwarden (The Netherlands). Most factories were located in the south-eastern par of the province, where straw was amply available, and peat as fuel, but also the necessary clean water and transport facilities: waterways and harbours. Labour was available also, as the shipbuilding industry had declined, together with the peat-moor shipping activities. Ten of these factories were cöperative enterprises. Around 1950 the Groningen card-board industry had a unique place in the world, producing for an amount of 45 million guilders, two-thirds of which was exported, for the most part to the United Kingdom. This explains the names of some of the Groningen card-board factories: Albion and Brittannia, both in Oude Pekela, Groningen.

During the second world war, the traditionally important export to the UK stagnated and after 1945 the industry suffered from overcapacity. A mutual sales ofiice , NESSO, Netherland's Straw Board Selling Organisation, was to be the answer to the problem, but an extreme reorganization of this industry had become inevitable. Some factories that were still independant, affiliated with Bührmann-Tetterode and KNP (Royal Dutch Paper Factories). The recommended reorganisations led eventually to very modern plants with in many cases computerized installations, that could take care of the necessary process- and quality control.

Until 1970 straw was the raw material used in these factrories. In 1983 the still existing solid board industry (NL: massief kartonindustrie) has become a modern process-industry, using old paper as raw material. At that time 10 of the 16 Dutch factories are located in the province of Groningen. In the eighties the traditional pollution-effects of the industry were solved: each factory cleans it's own waste water and makes it suitable for repeated use. Peat, as fuel, has been replaced by the clean earth gas, also stemming from Groningen,

Right from the beginning of the card-board industry, some enterprises specialized in the productuion of printer's board, also called graphic board (NL: grafisch karton). Even In 1983 this product was manufactured almost only in Groningen. It was used in for example book-bindings and ring-bindings, making these more solid and flat. It is also used for the production of jigsaw puzzles and games. Graphic designers use it for their drawings. Around 1983 100 million square meters of printer's board were produced in Holland, an equivalent of 20.000 football grounds taken together. Including the latter the total Dutch annual production of solid board (NL: massief carton) around 1983 was 360.000 tons, 80% of which stemmed from the province of Groningen. Most of the Dutch flower and dairy export products at the time were packed in solid board at that time.

Willem Albert Scholten (1819-1892): lees over de Scholtens en hun eerste agro-multinational ter wereld !

Sources:
Ter Laan's Encyclopedia of Groningen (1955, p. 759-761)
Loomeijer (1983, p. 19- 26)

The Netherlands
Coöp. Stroocartonfabriek "Reiderland"
gev. te Winschoten; opgericht in 1913; Aandeel groot f 250 op naam; bruine sierrand; er bestaan 2 types: uitgegeven in 1940 en in 1948 (beide jaartallen zijn gedrukt); 2 blauwe belastingstempels;
---------- Aandeel no. 652 t.n.v. A.F. Muntinga te Midwolda, Winschoten 1940; conditie VF: paperclip roestspoor in bovenrand en links onder iets afgeknipt; Niet te koop.
---------- Aandeel no. 782 t.n.v. Hendrik Meijer te Den Ham (Bellingwolde); Winschoten, 1948, conditie VF: enkele horizontale vouwen en in bovenrand een paperclip roestspoor; prijs 125 €.
---------- Aandeel no. 780, t.n.v. Hendrik Geert Meijer, Hamdijk 27 (Nieuwe Schans), conditie VF; kleine paarse nummersticker in linker onderhoek, diverse vouwen, prijs 195 €.

N.V. Maatschappij tot Exploitatie van Halfstof en Carton "De Veluwe"
Gev. te Vaassen (gld.), opgericht op 16-1-1917 met een Maatsch. Kapitaal van f 200.000, verdeeld in 100 aandelen A en honderd aandelen B, ieder groot f 1000.
Bewijs van aandeel no. 7A groot f 1000 aan toonder, Vaassen, october 1917, met originele handtekeningen van directeur B.J. Bartelds en Commissaris Van der Knaap, met origineel volledig couponblad. Met 2 belastingstempels en een groot stempel van 26 juni 1918: "Bij akte van 26 juni 1918 is de zetel der N.V overgebracht naar Zwolle, is het Maatschappelijk Kapitaal verhoogd naar f 500.000 en is bepaald dat de preferentie der aandelen B zal gelden tot 1 januari 1924". Afmeting ca. 22 x 34 cm., conditie VF: boven- en onderrand iets gekreukeld en het achterblad is aan de achterkant tropisch (kleine bruine vlekjes), Lees hier over de geschiedenis van "De Veluwe" !, prijs € 95.

Noordelijke Industrie voor Vezelverwerking, gev. te Groningen, opger. 19-12-1941, Bewijs van gewoon aandeel, Groningen, september 1948 (doorgestreept is jan. 1943), originele handt. commissaris D. van Os, bruine sierrand op geel, geen coupons, not for sale / niet te koop.
De fabriek stond in Hoogezand. Ter Laak (1955) vermeldt (vrij weergegeven) het volgende: In 1955 was Ir. H. 't Hooft directeur. Dit grote, moderne en vrijwel geheel geautomatiseerde bedrijf is in Nederland de enige fabriek van board. Het maakt hardboard en zachtboard in diverse soorten en maten, dat onder de namen "Nove" en "Nivolite" (de laatste voor Engels sprekende gebieden) over de gehele wereld wordt verkocht (bouwplaten uit stro).

Stroocartonfabriek "Appingedam",
Opgericht bij akte d.d. 22 maart 1905, voor den Notaris Mr. W.F.W. Buning te Appingedam verleden. Ontwerp goedgekeurd bij Koninklijk Besluit van 17 April 1905, no. 26; Maatschappelijk Kapitaal f 500.000, verdeeld in 1000 Aandelen ieder groot f 500.
Appingedam, 1905, bewijs van aandeel van f 500, fraaie zwarte sierrand, sommige met blanco gepreegd (= ingedrukt) belastingstempel, andere met blauw, rond, nat belastingstempel; Aanvankelijk kon de fabriek voldoende stro kopen van de boeren in de omgeving. Maar in 1909 richtte een groep boeren de anno 2003 nog steeds bestaande cöoperative strocartonfabriek "De Eendracht op", ook in Appingedam, op een nabijgelegen perceel.. De Stroocartongabriek "Appingedam" kon toen weinig stro meer opkopen, waardoor haar bestaan al snel werd bedreigd. Al in 1913 werden - krachtens besluit der buitengewone vergaderingde van aandeelhouders d.d. 30 juli (K.B.d.d. 5 september 1913, no. 18) - de aandelen door afschrijving van f 450 teruggebracht van f 500 naar f 50, een proces dat ook wel afstempeling wordt genoemd omdat e.e.a. met een stempel op het aandeel werd vermeld. Later volgde faillissement in 19??. (bronnen: Ter Laak (1955) en Henk Luinge (pers. comm., 2003). Beschikbare aandelen:
---------- f 500, conditie EF, 2 nette vouwen, prijs 50 Euro.
---------- idem, maar in 1913 afgestempeld van f 500 tot f 50, niet te koop.

Veendammer Papier- en Stroostof-Maatschappij
Opgericht in 1890; Bewijs van deelgerechtigdheid groot tien duizend gulden ,volgefourneerd in contanten, afgegeven aan Albert van der Laan te Veendam (1 van de drie ondertekenende directeuren); Veendam, 1 december 1891; afm. 39 x 25 cm.; bruine sierrand op grijs patroon, 10 belastingstempels à fl.1, volledig aanh. couponblad, 1 hor. vouw, niet te koop.
Opgericht in 1890, kwam de fabriek in bedrijf in 1891. Wegens slechte resultaten en een brand werd het bedrijf al snel stilgelegd. Op 26-5-1894 vond de laatste aandeelhoudersvergadering plaats. Maar in 1894 herrees de fabriek ook weer als een Phoenix uit haar as, wat ook de naam werd van de nieuwe fabriek: N.V. Stroostoffabriek 'Phoenix' te Veendam, waarvan de aandelen in 1894 werden uitgegeven.
Stroostof is geen strookarton, maar strocellulose, een grondstof om fijne soorten druk- en schrijfpapier van te maken. Het werd verkocht aan papierfabrieken in binnen- en buitenland.
Bronnen:
- Archieven.nl
- Voerman, J.F. (2001), Verstedelijking en migratie in het Oost-Groningse veengebied 1800-1940, Assen, 2001: Koninklijke van Gorcum BV, 550 p. met veel grafieken en tabellen; ISBN: 90 232 3760 9