HUGO VAN DER MOLEN'S
Scripophily site
a collection of historic bonds and
shares
Maatschappij ter bevordering van Landbouw en Landontginning in
Nederland,
gev. te Amsterdam; opgericht door dr.
S. Sarphati.
(update: October 6th 2012)
Dr. Hugo H. van der Molen - Wederikweg
114 - 9753 AE Haren, The Netherlands
Tel: +31 (0)50 534 8795; email: [email protected]
See
page on explanations, sales conditions, costs of shipping and on how to
order and to pay.
VISA, Euro-Mastercard & American
Express accepted
postage and packing: Netherlands 5-7 Euro; Abroad: 7 Euro
You are here: home - scripophily
- search by activity - agriculture -
Maatschappij ter bevordering van Landbouw en Landontginning in
Nederland
De Maatschappij ter bevordering van Landbouw en Landontginning in Nederland
werd op 13-6-1848 opgericht door Dr. S. Sarphati,
een zeer ondernemende armen-huisarts. Dit op basis van een in 1847 door
hem verworven concessie tot het ophalen van alle "haardasch, vuilnis, rioolspeciën
en afval der vilderij, vallende binnen de stad Amsterdam en haar jurisdictie".
Hierbij werd bepaald dat de concessiehouder het vuil en de haardasch kosteloos
zou verwijderen en dat de gemeente Amsterdam een aandeel van 10% zou krijgen
in geval de verkoop een winst opleverde van meer dan 5 % van het geïnvesteerde
vermogen.
Officiëel doel van de onderneming was a) om alle tot landbemesting dienend
stoffen in de steden of gemeenten van ons vaderland, alwaar dit met voordeel
geschieden kan, te doen inzamelen, door gepaste inrichtingen alle mestverlies
tegen te gaan; en b) om zoveel mogelijk de doelmatige aanwending dezer stoffen
tot het ontginnen en bebouwen van den vaderlandschen grond te helpen bevorderen.
Het Algemeen Handelsblad schreef hierover: "Nimmer misschien is een plan
ontworpen, dat tegelijk zoo weldadig, zoo nuttig en zoo voordelig is. Maar
deze koppeling tussen de vuilophaal en de verkoop ervan was niet zo oorspronkelijk
als veelal wordt aangenomen. Reeds in de zestiende eeuw werden faecaliën
en huisvuil afkomstig uit Amsterdam verkocht op het platteland, ter bemesting
van de landerijen. Toch was het een prachtig plan waarmee Sarphati drie vliegen
in een klap ving: bevordering van de openbare reinheid (o.a. ook die der
grachten), bevordering van de landbouw en ook van de werkgelegenheid en de
strijd tegen het pauperisme.
Commissarissen waren L.N. Graaf van Randwijck, W.A. baron Schimmelpenninck
van de Oijen tot de beide Pollen, Mr. D.J. van Ewijck van Oostbroek en tot
de Bildt, Mr. W.J.C. van Hasselt, L.R. Bisschoffsheim en G. Vriese. Deze
laatste en dhr. van Hasselt ondertekenden de aandelen namens de commissarissen.
De aandelenplaatsing wou niet goed vlotten. Het was Koning Willem II die
de kandidaat-belegger over de streep trok door zelf op 10 aandelen in te
tekenen, waarmee hij overigens niet kon voorkomen dat de plannen door gebrek
aan kapitaal uiteindelijk op een veel bescheidener schaal gestalte moesten
krijgen. Sarpahiti, de "onbezoldigde" hoofd-directeur leverde persoonlijk
bijna een derde van het noodzakelijke kapitaal van f 300.000. Formeel was
hij hoofddirecteur zonder remuneratie, "tenzij de winst aan de aandeelhouders
de toegezegde rente van 5% zou overschrijden", hetgeen slechts enkele malen
het geval was.
Bij oprichting was het maatschappeljk kapitaal 1 miljoen gulden, maar dit
werd na de inschrijving teruggebracht tot f 300.000, verdeeld in 300 aandelen van f 1000. Deze werden
in 1868 afgestempeld tot f 600. In 1850 werd een 4% obligatie geplaatst
van f 200.000. Deze is geheel afgelost. Het besluit tot ontbinding is genomen
op 24-5-1877. Er kwam een liquidatieuitkering van f 25, op het aandeel, aangegeven
met een blauw stempeltje.
Een financiëel succes is de Maatschappij (volgens Wennekes, 1999) niet
geworden. Een der oorzaken van het gebrekkige financiële succes
was dat de haardasch in de omgeving van Amsterdam weinig in trek was. Daarom
moest de Amsterdamsche vuilnis worden afgevoerd naar België en Frankrijk,
de kosten waarvan de potentiële winst sterk drukten. Dit in tegenstelling
tot bv. Groningen, waar het stadsafval juist zeer welkom was voor de veenkoloniën.Wiersma
(1998) citeert echter Het Handelsblad uit die tijd "(..) werkte welhaast
zo gelukkig, dat niet alleen het financiëel belang der stad aanzienlijk
werd gebaat, maar ook de deelnemers ruime winsten verwierven"
Dat de opzet van de onderneming in elk geval navolgenswaardig was, moge blijken
uit het bezoek in 1854 van een delegatie uit Parijs die tot taak had de Amsterdamsche
huisvuilinzameling te onderzoeken en deze eventueel in de Franse hoofdstad
op een soortgelijke wijze te organiseren.
Het aandeel heeft VVOF catalogus no. NL H 219.
De afmetingen zijn 31,6 bij 19,7 cm.
Bronnen (veelal letterlijk geciteerd):
VVOF catalogus pagina 219.
Wennekes, Emile (1999), Het Paleis voor Volksvlijt, Den Haag, Sdu Uitgevers,
ca. 400 blzn, met personenregister en zakenregister, ISBN 90 12 08813 5, prijs
ca. 20 Euro.
Gebruikt zijn de pagina's 30-32 en 303.
Wiersma, G. De vernieuwende creaties van Sarphati, Financiëel Dagblad,
14-2-1998, p. 22.
Gebruik van deze tekst of delen daarvan wordt aangemoedigd, maar is uitsluitend
toegestaan onder vermelding van:
copyright, 2002: Dr. Hugo H. van der Molen; http://www.scripophily.nl
Dit copyright zal strikt worden gehandhaafd en wie inbreuk
maakt op dit recht kan gerechtelijk worden vervolgd. Gebruik van deze tekst
zonder bronvermelding zou een gebrek aan waardering zijn voor het vele, vaak
tijdrovende, werk en onderzoek dat schrijvers van dit soort artikelen veelal
doen om hun hobby meer inhoud te geven voor zichzelf en anderen. Bronvermelding
wordt ook op prijs gesteld als u uw eigen tekst deels ontleent aan dit artikel.
Momenteel zijn de volgende stukken beschikbaar:
Maatschappij ter bevordering van Landbouw en Landontginning in Nederland,
gev. te Amsterdam; opgericht door dr. S. Sarphati. De maatschappij haalde mest en huisvuil op in Amsterdam en gebruikte die
vervolgens als bemesting in de landbouw. VVOF catalogus no. NL H 219; er zijn 300 stukken geplaats (# = 300). Lees meer over deze interessante
onderneming !
Aandeel f 1000, no. 95, Amsterdam 20-4-1849, origineel ondertekend door de beroemde, zeer ondernemende huisarts Dr.
Sarphati, door commissaris Mr. W.J.C. van Hasselt en G. Vriese; afstempeling
uit 1968 tot f 600; blauw stempeltje "1e uitdeling f 25"; zwarte sierrand
en letters op wit veld; droog belastingstempel ingedrukt; volledig los couponblad;
conditie VF en mooi, maar wel div. bruine roestplekjes, meest
in de randen, prijs 150 Euro.
See page on explanations,
sales conditions, costs of shipping and on how to order and to pay.
You are here: home - scripophily - search by activity - agriculture - Maatschappij ter bevordering van Landbouw en Landontginning in
Nederland
